TEKNOKENTLERDE (TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE) GÖREV ALAN ÖĞRETİM ÜYELERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ
Uğurcan ÖZSES
YMM/ Bağımsız Denetçi
Eski Baş Hesap Uzmanı
Teknoloji geliştirme bölgelerinde görev alan öğretim üyelerinin vergilendirilme sistemi
Teknoloji geliştirme bölgelerinde görev alan öğretim üyelerinin vergilendirilme sistemi 2 gruba ayrılır.
1-Teknoloji geliştirme bölgelerinde bordroya dahil tam veya yarı zamanlı çalışan öğretim üyeleri;
4691 sayılı kanunun 6170 sayılı kanunla değişik “personel” başlıklı 7.maddesi “…Kamu kurum ve kuruluşları ile üniversite personelinden Bölgede yer alan faaliyetlerde araştırmacı ve idari personel olarak hizmetine ihtiyaç duyulanlar, çalıştıkları kuruluşların izni ile sürekli veya yarı zamanlı olarak çalıştırılabilirler. Yarı zamanlı görev alan öğretim üyesi, öğretim görevlisi, araştırma görevlisi ve uzmanların bu hizmetleri karşılığı elde edecekleri gelirler, üniversite döner sermaye kapsamı dışında tutulur. Sürekli olarak istihdam edilecek personele kurumlarınca aylıksız izin verilir ve kadroları ile ilişkileri devam eder…” tarzında düzenlendikten sonra yine aynı kanunun geçici 2.maddesi “…Bölgede çalışan; AR-GE, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31/12/2023 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır. Gelir vergisi stopajı ve sigorta primi işveren hissesine ilişkin teşviklerden yararlanacak olan destek personeli sayısı, AR-GE ve tasarım personeli sayısının yüzde onunu aşamaz. Hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile 17/3/1981 tarihli ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretler de bu istisna kapsamındadır...” demek suretiyle AR-GE, tasarım ve destek personelinin Üniversiteden izinli olması ve ilgili kurumun bordrosuna dahil olması kaydıyla ücretlerin vergiden müstesna olduğunu belirtmektedir.
2-Öğretim üyelerinin kurum bordrosuna dahil olmadan “danışmanlık hizmeti” vermesi durumu
Uygulamada öğretim üyelerinin teknoloji geliştirme bölgesi dahilindeki kuruluşlarda çeşitli şekillerde danışmanlık faaliyetinde bulundukları bilinmektedir.
Bu konuda vergi yasalarında buradan elde edilen gelirin vergi dışında kalınacağına yönelik her hangi bir hüküm bulunmamaktadır. Danışmanlık faaliyeti vergi yasalarında serbest meslek faaliyeti olarak kabul edilmektedir. Nitekim Gelir Vergisi Kanunu 65.Maddesinde “…Serbest Meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır…” şeklinde ifade edilmiştir.
Öğretim üyelerinin yaptıkları danışmanlık faaliyeti de teknoloji bölgesindeki bir kuruluşun ücret bordrosuna dahil edilmediği sürece bu manada bir serbest meslek faaliyetidir.
Bu durumda ilke olarak vergi dairesinde serbest meslek mükellefiyeti tesis edilmesi gerekmektedir. Ancak öğretim üyelerinin üniversitede görevli olmaları dolayısıyla yapılan bu faaliyetin devamlı bir serbest meslek faaliyeti olmayıp arızi bir niteliği bulunması halinde bu serbest meslek kazancının yine vergi yasalarının 82.maddesinde düzenlenen “arizi serbest meslek kazancı” olduğunun kabulü gerekir.
Ancak ister devamlı ister arızi bir niteliği olsun bu kazançlar üzerinden ödenmesi sırasında yine aynı kanunun 94 / 2. Maddesi gereğince %20 oranında gelir vergisi stopajı yapılması zorunludur. Arızi serbest meslek kazançlarında 2018 yılı için 27.000TL’lik vergi istisnası olmasına karşı bu durum gelir vergisi stopajının yapılmasını engellemez. Bu tutarın aşılması halinde de mükellefiyet tesis etmeksizin, yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekir.
Ayrıca herhangi bir Üniversitenin kadrosunda bulunan öğretim görevlilerinin, Üniversite adına TÜBİTAK tarafından desteklenen bir projede çalışmak üzere görevlendirilmesi ve bunun karşılığı ödemelerin doğrudan Üniversiteye yapılması ve Üniversite tarafından da öğretim görevlilerine dağıtılması halinde elde edilen gelir ücret olarak maaşıyla birleştirilerek vergilendirilir. Ancak, öğretim görevlilerinin Üniversite kadrosunda bulunmakla beraber söz konusu projede Üniversite adına yer almamaları ve bu proje nedeniyle ilgili firmanın bordrosuna dahil edilerek doğrudan kendilerine ödeme yapılması durumunda bu ödemenin ayrı işverenlerden elde edilen ücret olarak değerlendirilerek ayrı ayrı vergilendirilmesi gerekmekte olup, ikinci işverenden alınan ücretlerin toplamının Gelir Vergisi Kanununun 86 ncı maddesi kapsamında, beyan sınırını aşması halinde ise birinci işverenden alınan ücretler de dahil tamamının beyan edilmesi gerekmektedir. İkinci işverenden alınan bu ödemenin bordroya dahil olmaması halinde ise yukarıda açıklandığı gibi serbest meslek kazancı veya arızi serbest meslek kazancı olarak stopaja tabi tutularak vergilendirilmesi gerekeceği tabidir.
Diğer taraftan yine aynı kanunun 18. Maddesi belirli meslek grupları için bir eser üretmeleri halinde vergi istisnası getirmiştir. Anılan maddeye göre “…Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video, band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat Gelir Vergisinden müstesnadır…” , “…Serbest meslek kazançları istisnasının, bu Kanunun 94 üncü maddesi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur…” teknoloji geliştirme bölgelerinde öğretim üyeleri tarafından konularıyla ilgili müellifi oldukları bir eser ortaya konması yada bilgisayar programcısının bilgisayar yazılımı yapması halinde (müellif niteliğinde) bu kazançlar üzerinden gelir vergi kanunu 94/2-a maddesi gereğince %17 oranında gelir vergisi stopajı yapılması gerekmektedir. Ancak bu kazançlar için ayrıca yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmemektedir.
Sonuç
Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde teknoloji geliştirme bölgelerinde öğretim üyelerinin kuruluşların bordrolarında yer almaları kaydıyla belli koşullara uyularak ücretleri vergiden istisna iken bunun dışında danışmanlık adı altında verilen her türlü hizmet ister serbest meslek faaliyeti ister arızi serbest meslek faaliyeti niteliğinde ya da bir eser ortaya konularak icra edilen serbest meslek faaliyeti olsun ilgili bölümlerde belirtilen gelir vergisi stopajına tabidir ve stopaj yapılmasının bir istisnası bulunmamaktadır.
Danışmanlık niteliğindeki serbest meslek hizmetlerinin teknoloji geliştirme bölgesinde ya da dışarıda olmasının vergilendirilme açısından herhangi bir farkı bulunmamaktadır. Buna karşın bordroya dahil olarak ücretlendirmelerde teknoloji geliştirme bölgelerinde yasal şartların uyması halinde ücretler vergiden istisna iken teknoloji geliştirme bölgelerinin dışında bu istisna söz konusu değildir.