Nuri DEĞER

Yeminli Mali Müşavir

Son zamanlarda kamuoyunda sık sık  " yeminli mali müşavir"  (YMM) sözü edildiğine tanık oluyoruz. Diğer taraftan bir kısım meslek mensubu dışında kalan kişilerin;  bu mesleği yeterince  tanımadıkları, eksik veya yanlış bilgiye sahip olduklarını da tespit ettim.

Bu durumu göz önüne alarak fazla yasal ayrıntılara girmeden, söz konusu mesleği tanıtmak amacıyla   "Yeminli Malı Müşavir  Nedir" başlığı altında yaptığım araştırma aşağıda belirtilmiştir.

I-YMM'LIK  MESLEĞİNİN  ORTAYA ÇIKMASI

A- YMM'LERE OLAN GEREKSİNİM

Büyüyen ve gelişen Türkiye'nin modern muhasebeye ve bu mesleği uygulayacak kişilerin yetiştirmeleri ve mesleki mevzuat kapsamında bir çatı altında toplanmalarına olan gereksinimi gün geçtikçe artmıştır. Her ne kadar bir kısım meslek mensupları, bu gereksinimi karşılamak için bazı dernekler kurmuşlarsa da, söz konusu kuruluşların yasal statüleri olmadığı için yeterli oldukları söylenemez.

Öte yandan 1985 yılında  3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV)  Kanunu'nun yürürlüğe girmesi ile birlikte söz konusu  Kanun ile öngörülen  yatırım, ihracat ve uluslararası taşımacılık gibi konulardan  kaynaklanan  KDV  iadelerinin,  Maliye Bakanlığı'nın vergi inceleme elemanlarının sayısal yetersizliği nedeniyle süresinde yerine getirilememesinden  dolayı  esasen finansman  sıkıntısı içerisinde olan mükelleflerin haklı şikayet ve hatta giderek isyan boyutuna varan tepkilerine yol açmıştır.

Öte yandan  denetimin yetersizliği sonucu   piyasada  çok sayıda sahte belge kullanımı  nedeniyle büyük miktarlara varan   yersiz  KDV  iadelerine neden olmuştur.

 Bu durum  vergi inceleme elemanları yanında işletme hesaplarını çağdaş  denetim tekniklerine ve vergi hukukuna vakıf kişilerce inceleyip rapor edebilecek kişilere olan gereksinimi daha da artırmıştır.

İşte serbest  muhasebeci mali müşavirlik  ve YMM'lik meslekleri bu  zaruretler  sonucu ortaya  çıkmıştır. Başka bir deyişle  bir nevi kamu hizmeti niteliğinde olan YMM'lik  mesleği, kamu ve özel sektörün işlerini kolaylaştırmak amacıyla  ihdas edilmiştir.

YMM'lik mesleğini tanımlamadan öce,   YMM olabilmenin  şartları, görev ve yetkileri ile  çalışma usul ve esaslarına bir göz atmakta fayda vardır.

Konularla ilgili bilgiler 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu  ve bu Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan Yönetmelikler ve  Genel Tebliğlerden yararlanılmak suretiyle  hazırlanılmıştır.

B- YMM'lik MESLEĞİNİN İHDASI

YMM'lik unvanı ve mesleğin diğer tüm unsurları 13.6.1989  tarih ve  20194 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmak suretiyle  yürürlüğe giren 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ile ihdas edilmiştir.

Başka bir deyişle  YMM'lik  unvanının kullanılması ve YMM'lik mesleğinin icrası  konuları bütünüyle 3568 sayılı Kanunla düzenlenmiştir.  Söz konusu Kanun a göre gerekli izinleri almadan bu mesleğin icrası mümkün değildir.

 

II- YMM'LİK MESLEĞİNİN FAALİYET KONULARI

 

A- YMM'LERİN ÇALIŞMA  KONULARI

 

YMM'lik mesleğinin konusu kavramı ile YMM'ler mesleki alanda hangi işleri yapabilir ? neyle uğraşırlar? sorularına cevap aranılmaktadır.

YMM' lik mesleğin çalışma  konuları  3568 sayılı Kanunun 2.ve 12. maddelerinde aşağıda belirtilen şekilde  düzenlenmiştir.

 

1-Denetim

Gerçek ve tüzelkişilere ait teşebbüs ve işletmelerin;

a ) Muhasebe sistemlerini kurmak, geliştirmek, işletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunların uygulamaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda müşavirlik yapmak.

  1. b) Yukarıdaki bentte yazılı konularda, belgelerine dayanılarak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkişilik ve benzeri işleri yapmak.

YMM'ler muhasebe ile ilgili defter tutamazlar, muhasebe bürosu açamazlar ve muhasebe bürolarına ortak olamazlar.

 

2) Tasdik

YMM'ler gerçek ve tüzelkişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin mali tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat hükümleri, muhasebe prensipleri ile muhasebe standartlarına uygunluğunu ve hesapların denetim standartlarına göre incelediğini tasdik ederler.

 

İlgili mevzuatın öngördüğü işler ile resmî mercilerce belirlenecek işleri yapmak.

 

B- YMM'LİK  MESLEĞİNİN NİTELİĞİ

 

1-Genel Olarak

 

YMM'ler tarafından yerine getirilen hizmetler, esas itibariyle  kamu hizmeti niteliğindedir. Bilindiği gibi, kamu hizmeti, kamu kurumları tarafından kamu yararına yerine getirilen hizmetlerdir.

 

YMM'ler tarafından yerine getirilen hizmetler incelendiğinde ayni mahiyette olduğu görülür.

Şöyle ki, YMM'lik mesleği ihdas edilmeden önce ayni mahiyetteki hizmetleri Maliye Bakanlığı'na bağlı vergi inceleme elemanları tarafından yerine getirilmekte idi. Halen söz konusu elemanların bu yetkileri devam etmekte, zaman ve eleman imkanları dahilinde bu hizmeti ifa etmekte idiler. Görüldüğü üzere yapılan işler arasında bir benzerlik ve bir örtüşme söz konusudur. Nitekim yasal düzenleme gereği YMM'ler tarafından tasdik edilmiş konu ve belgeler kamu idaresinin yetkililerince tasdikin kapsamı ölçüsünde incelenmiş olarak kabul edilir.

 

Tasdik görevinin YMM’ler tarafından yapılması, Devlet’in denetim birimlerince yapılması gereken  incelemelerin daha çabuk ve daha kolay yapılmasını sağlayacaktır. Zira YMM’lerin tasdik ettikleri belgeler YMM’lerin belli bir mesleki tecrübeye sahip olmaları nedeniyle idarenin işini kolaylaştıracak nitelikte olacaktır.


Vergi idaresi, vergi denetim yükünü hafifletmek amacıyla YMM’lere yüklediği beyannamelerin imzalatılması, tasdik raporu düzenletilmesi gibi görevlerin gereği gibi yapılmamasını, cezalandıracak bir eylem olarak değerlendirmektedir.  Bu açıdan YMM’lerin faaliyetlerini ilgili mevzuat hükümlerinde öngörülen usul ve esaslara uygun ifa etmemeleri mükellef ile aralarındaki iş ilişkisi olarak değerlendirilmemekte, aynı zamanda alacaklı durumda olan vergi idaresi ile YMM arasında bir ilişkinin varlığı kabul edilmektedir. Bu durum kanun koyucunun YMM’lerin tasdik faaliyetlerini bir kamu hizmeti olarak görmesinin sonucudur.

  

Kamu hizmeti gören YMM'ler Devlet memuru statüsünde değiller. Kamuda maaş almaları,kadro işgal etmeleri söz konusu değildir. Ancak yaptıkları işlerin mahiyeti itibariyle kamu hizmetlisi olduklarını söylemek mümkündür.

 

2-Meslekle ve Meslek Onuru İle Bağdaşmayan Haller

Meslek mensuplarının aşağıda belirtilen davranışlarda bulunmaları meslekle ve meslek onuruyla bağdaşmayan hallerden sayılır.

  1. a) Yanında çalıştırdığı kişilere karşı uygunsuz davranışlarda bulunmak,
  2. b) Aşırı içki ve kumar düşkünlüğü ile tanınmak,
  3. c) İlgili mevzuat gereğince meslektaşlarına, müşterilerine ve kanunlara göre bilgi vermek zorunda olduğu kişi ve kuruluşlara bilgi vermemek veya kasten yanıltıcı bilgi vermek,

d)Kanunlara göre yapılması yasak olan işlerden herhangi birini yapmak.

  1. e) Meslekî etik ve meslekî bağımsızlık kurallarını ihlal etmek,

3-Meslekle Bağdaşan İşler

Aşağıda belirtilen işler meslekle bağdaşan işlerden olup yapılmasında bir sakınca yoktur.

  1. a) Bilirkişilik, tasfiye memurluğu, hayri ve ilmi kuruluşların yönetim kurulu üyeliği görevlerinde bulunmak,
  2. b) Limited ve anonim şirketler'de ortak, komandit şirketlerde komanditer ortak olmak veya murakıplık yapmak,
  3. c) Meslek mensuplarının, üyesi oldukları ve kurumlar vergisinden muaf olan yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri ve yardım sandıklarının yönetim ve denetim kurulları üyelikleri görevlerinde bulunmak,
  4. d) Kadrolu olarak çalışmamak şartıyla öğretim ve eğitim amacı ile ders vermek,
  5. e) Devamlılık arz etmemek kaydı ile gazete ve dergilerde yazı ve makale yazmak,
  6. f) Seminer ve konferanslara katılmak,
  7. g) Her türlü yazılı ve görsel sanat ve edebiyat faaliyetinde bulunmak.

III- YMM OLABİLMENİN ŞARTLARI

 

YMM olabilmek için kişinin bir takım şartları taşıması gerekir. Mesleki alanda belirli bir bilgiye sahip olan kişinin bu unvanı kullanması ve mesleğin ifası mümkün değildir.

YMM olabilmek için 3568 sayılı Kanunun  4. maddesinde öngörülen genel ve 9. maddesinde belirtilen özel şartların taşınması gerekir.

 

A- YMM UNVANINI TAŞIMANIN KOŞULLARI

YMM olabilmek için kişinin taşıması gereken  bir takım genel ve  özel şartlar bulunmaktadır.

1-Genel Şartlar

YMM olabilmek için aranan genel şartlar şunlardır:

  1. a) T.C. vatandaşı olmak (yabancı serbest muhasebeci mali müşavirler hakkındaki hüküm saklıdır).
  2. b) Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip bulunmak.
  3. c) Kamu haklarından mahrum bulunmamak.
  4. d) Türk Ceza Kanununun 53. maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak.
  5. e) Ceza veya disiplin soruşturması sonucunda memuriyetten çıkarılmış olmamak.
  6. f) Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak.

 

2-Özel Şartlar

YMM olabilmek için:

  1. a) En az 10 yıl serbest muhasebeci mali müşavirlik yapmış olmak,
  2. b) YMM'lık sınavını vermiş olmak,
  3. c) YMM ruhsatını almış olmak,

Şartları aranır.

 

3-10 Yıllık Sürenin Hesabında Dikkate Alınacak  süreler

Kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanların;

  1. a) bu yetkiyi aldıkları tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında geçen hizmet süreleri ve

b)bunların bilanço esasında defter tutan özel kuruluşların muhasebe  birimlerinde  birinci derece  imza  yetkisini  haiz, muhasebenin fiilen sevk ve idare edilmesinden veya mali denetiminden sorumlu olarak geçen hizmet süreleri,

c)YMM'lik  ve serbest muhasebeci mali müşavirlik şirketlerinde geçen hizmet süreleri;

d)serbest muhasebeci mali müşavirlerden bir işyerine bağlı olarak çalışanların bu işyerlerinde geçen hizmet süreleri ile  hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilimler dallarında öğretim üyeliği veya görevliliği yapmış olanların bu hizmetlerinde geçen süreler

 

serbest muhasebeci mali müşavirlikte geçmiş süre olarak kabul edilir.

 

4-YMM'lik Sınavı

YMM'lik sınavı Türkiye Serbest Muhasebeci Ve Yeminli  Mali Müşavirler Odalar Birliği - ki bundan böyle Birlik olarak anılacaktır - tarafından yazılı olarak yapılır. Maliye Bakanlığı bu sınavın adil, tarafsız ve mevzuatına uygun bir şekilde yapılması için gerekli tedbirleri almaya yetkilidir.

 Sınav komisyonu biri başkan olmak üzere yedi üyeden oluşur. Sınav komisyonu başkan ve üyeleri; dördü Maliye Bakanlığı vergi denetim elemanları arasından, biri Yükseköğretim Kurulunca önerilecek iki aday arasından, ikisi ise Birlikçe önerilecek dört aday arasından Maliye Bakanı tarafından seçilir.

5-Yemin

YMM' lık mesleğine kabul edilenler, görevlerine fiilen başlamadan önce, Asliye Ticaret Mahkemesinde aşağıda yazılı şekilde yemin ederler.

 

"Yeminli mali müşavirlik mesleğinin, bir kamu hizmeti olduğunu bilerek, Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına, mesleki kurallara ve meslek ahlakına uyacağıma, mesleğimi tam bir bağımsızlık, tarafsızlık ve dürüstlükle yerine getireceğime, üzerime aldığım işleri dikkat ve özenle yapacağıma, namusum ve şerefim üzerine yemin ederim."

 

IV - YMM'LERİN  TASDİK VE DENETİM FAALİYETLERİ

A- TASDİK  FAALİYETLERİ

YMM'lerin tasdik faaliyetlerin bütün yönleri "YMM'lerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konuları İle Tasdike İlişkin Usul Ve Esaslar  Yönetmeliğinde "  hüküm altına alınmıştır

1- Tasdikin Konusu

YMM'lerin en fazla uğraş verdiği, başka bir deyişle faaliyet gösterdikleri konuların başında tasdik işlemleri gelmektedir.

 Tasdik, gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin YMM'lerce denetleme ilke ve standartlarına göre uygunluk yönünden incelenmesi, bu inceleme sonuçlarına dayanılarak tasdik kapsamına giren konuların ve belgelerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının imza ve mühür kullanmak suretiyle tespiti ve rapora bağlanmasıdır. Başka bir deyişle tasdik mükellef tarafından düzenlenen beyanname ve mali tablolar gibi belgelerin yasal mevzuata uygunluğunun denetlenmesi ve sonucunun geçerli bir rapora bağlanmasıdır.

YMM'ler tarafından tasdik edilmiş konu ve belgeler kamu idaresinin yetkililerince tasdikin kapsamı ölçüsünde incelenmiş olarak kabul edilir. Ancak, çeşitli kanunlarla kamu idaresine tanınan inceleme ve teftiş yetkilerinin kullanılmasına ve gerektiğinde tekrarına ait hususlar saklıdır.

2-Tasdik Edemeyeceği İşler

YMM'ler kendisinin, eşinin (boşanmış dahi olsa) usul ve füruundan birinin ve 3 üncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan ve sıhri hısımlarının veya bunların yönetici oldukları veya yönetimde görev alarak ortak oldukları firmaların işlerine bakamazlar. Yukarıda sayılan yakınlıktaki akrabaları olan serbest muhasebeci mali müşavirlerin baktığı işleri tasdik edemezler.

3- Tasdikin Amacı  

 18 seri no.lu SMMM Ve YMM Genel Tebliği’ne göre YMM’lerin yapacağı beyanname tasdikinin amacı ödenmesi gereken gelir ya da kurumlar vergisinin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır. Bu nedenle YMM gerçek durumu tespit etmek için her türlü belgelerden ve  inceleme tekniğinden yararlanmak zorundadır. Tebliğde yer alan bu düzenleme YMM’nin görevini yaparken mükelleflerin olduğu kadar Devlet’in de çıkarlarını gözetmek dolayısıyla tarafsız olmak ilkesinin bir sonucudur.

 

Tasdikin amacı;

  1. a) Gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin hesap ve kayıtlarının sonuçlarını gösteren mali tablolarının yanıltıcı olmayacak biçimde eksiksiz ve gerçeğe uygun şekilde düzenlenmesini sağlayarak kamunun istifadesine sunmak,
  2. b) Gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin ilgili mevzuat yönünden olan taleplerin karşılanmasında çabukluğu sağlayarak hak ve yararlarını korumak,
  3. c) Vergi idaresi ve mükellef ilişkilerinde güveni hakim kılmaktır.

4- Tasdikin Kapsamı

  

3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu’nun 12. maddesinin  2. fıkrasında,YMM'lerin ; tasdik edecekleri belgeler, tasdik konuları ile tasdike ilişkin usul ve esaslar, gerçek ve tüzel kişilerin mükellefiyet şekilleri, iş kolları ve ciroları, döviz kazandırıcı işlemleri, ithalat ve ihracatları yatırım miktarları ve nev’ileri ile belgelerin ibraz edileceği merciler esas alınmak suretiyle Maliye Bakanlığı’nca çıkarılacak yönetmeliklerle belirleneceği hükme bağlanmıştır.

 

Yukarda anılan Kanun  maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye dayanılarak hazırlanan ve 01.01.1990 tarih ve 20390 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yeminli Mali Müşavirlerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konuları ve Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik’in 7-A/a maddesi ile yıllık gelir vergisi beyannameleri, bunlara ekli mali tablolar ve bildirimleri; 7-B/a maddesi ile de yıllık kurumlar vergisi beyannameleri, bunlara ekli mali tablolar ve bildirimler tasdik kapsamına alınmıştır.

 

Söz konusu Yönetmeliğin yayımından sonra Maliye Bakanlığı tarafından 3568 sayılı Yasa ile ilgili olarak çıkartılan tebliğlerle  muhtelif vergi kanunları ve  kararnamelerle tasdik kapsamına  alınan diğer konu ve belgeler  aşağıda belirtilmiştir.

 

  1. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu Yönünden;
  2. a) Yıllık gelir vergisi beyannameleri ve bunlara ekli mali tablolar ve bildirimler.
  3. b) Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesi ile ilgili olarak verilen muhtasar beyannameler.
  4. c) Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80. ve 82. maddeleri ile ilgili olarak verilecek münferit beyannameler.
  5. d) Geçici vergi bildirimleri.
  6. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Yününden;
  7. a) Yıllık Kurumlar vergisi beyannameleri ve bunlara ekli mali tablolar ve bildirimler.
  8. b) Kurumlar Vergisi Kanununun 24. maddesi uyarınca verilen muhtasar beyannameler.
  9. c) Kurumlar Vergisi Kanununun 22. maddesi uyarınca verilen özel beyannameler.
  10. d) Geçici vergi bildirimleri.
  11. 3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanunu Yönünden:
  12. a) KDV beyannameleri ve ekleri,
  13. b) İade hakkı doğuran işlem ve belgeler,
  14. c) Maliye v Bakanlığınca gerek görülecek KDV'ye ilişkin diğer işlem ve belgeler.
  15. Veraset ve İntikal Vergisi Yönünden :
  16. a) 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 10. maddesinin (a) bendi uyarınca yapılmakta olan servet incelemelerine konu olan bilançolar ve bununla ilgili beyannameler.
  17. b) Veraset ve intikal vergisi beyannamelerinin ve eklerinin incelenmesi, takdir işlemlerinin yapılması ve tasdiki.
  18. 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Yönünden :
  19. a) 6183 sayılı Kanunun 48. maddesi gereğince borcunun tecilini talep eden mükelleflerin dolduracakları "Erteleme ve Taksitlendirme Talep ve Değerlendirme Formları",
  20. b) 6183 sayılı Kanunun 105. maddesi gereğince verilen terkin beyanlarının incelenmesi ve tasdiki.
  21. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu Yönünden :
  22. a) 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 18 ve 22. maddeleri uyarınca makbuz karşılığı ödemeler için verilecek damga vergisi beyannameleri ile 19 ve 23. maddeleri uyarınca istihkaktan kesinti suretiyle tahsil edilen damga vergileri ile ilgili olarak verilecek beyannameler.
  23. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK) Yönünden:
  24. a) YMM'ler tarafından 213 sayılı VUK kapsamında e-defter uygulamasına dahil olan mükelleflere yönelik olarak tanzim olunacak tasdik raporları ile bu mükelleflere mal ve hizmet sağlayan ve e-defter uygulaması kapsamında defter tutmakta olan alt mükellefler nezdinde tanzim olunacak karşıt inceleme tutanakları ve teyit-bilgi isteme cevap yazılarında; defter tasdik bilgisi ve iade ile ilişkili fatura vb. belgelerin defter kayıtlarının tespitine yönelik yapılan açıklamalar
  25. 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi( ÖTV) Yönünden:
  26. a) Solvent türevlerinin, (I) sayılı listede yer alan mallar dışındaki malların imalinde kullanılmak üzere tesliminde tecil - terkin uygulaması ile  indirimli teminat imkanından yararlanılması hakkında  yeminli mali müşavirler tarafından düzenlenecek Üretim Tasdik Raporu
  27. b) ÖTV Sıfırlanmış Deniz Yakıtı Tasdik Raporu,
  28. c) Biyoetanol Üretim Tasdik Raporu,
  29. d) Harmanlayıcılara Ait Biyoetanollü Benzin Faaliyet Tasdik Raporu,
  30. e) İhraç Malı Taşıyan Araçlara Motorin Teslimlerinde ÖTV İstisnasına İlişkin Faaliyet Tasdik Raporu
  31. f) İhraç Edilen Mallara İlişkin ÖTV İadesi Tasdik Raporu,

g)Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (L.P.G.)'nın  aerosol üretimi.

  1. 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu Yönünden:
  2. a) Serbest Bölge Faaliyet Tasdik Raporu.
  3. Mali Mevzuatta Yer alan Teşvik, İndirim, İstisna ve Muafiyetler Yönünden :
  4. a) Yatırım indirimi,
  5. b) Döviz kazandırıcı işlemlerde vergi istisnası,
  6. c) Yeniden değerleme,
  7. d) Stok değerlemesi,
  8. e) Eğitim, spor ve sağlık yatırımlarından elde edilen kazanç istisnası,
  9. f) Dernek, tesis, vakıf ve kooperatiflere muafiyet tanınması,
  10. g) Diğer teşvik, indirim, istisna ve muafiyetlerle ilgili işlemler, Bakanlık, tasdik kapsamına alınan beyanname, bildirim ve belgelerin tasdik uygulamasını zaman ve konu itibariyle sınırlandırmaya veya genişletmeye yetkilidir.
  11. Kamu Kurumlarınca Yapılması İstenen Diğer Tasdikler

 

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından ve 02.01.1995 tarih ve 22159  Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 1 sıra nolu Radyo Üst Kurul Paylarının YMM’ler tarafından Tasdik Edilmesi Hakkında Genel Tebliğ ile düzenlenmiştir.

Bunun yanında, vakıflar, kamuya yararlı dernekler, TUBİTAK, organize sanayi bölgeleri, ar-ge işlemleri vs.

 

5-Tasdik Talebi

 Tasdik kapsamına giren mali tablolar ve beyannameler ile diğer belgelerin YMM'lerce denetlenmesi ve tasdiki işlemleri ilgilinin talebi üzerine yapılır. Başka bir deyişle YMM'nin mükellef seçmesi doğrudan doğruya iş alması söz konusu değildir.

Bankalar ve sigorta şirketleri, dış ticaret sermaye şirketleri, Sermaye Piyasası Kanunu'na göre menkul kıymetlerini halka arz etmiş olan veya arz etmiş sayılan şirketler, aracı kurumlar, yatırım ortaklıkları ve fonları ve Bakanlığın gerek gördüğü diğer şirketler ve kuruluşlar hesap dönemlerine ilişkin mali tablolarını ve beyannamelerini tasdik ettirirler.

Mali tablolarının tasdiki zorunlu tutulan gerçek veya tüzel kişilerin YMM'yi herhangi bir nedenle seçmemesi halinde, bu seçim Birlik tarafından ilgili Odaya yaptırılır ve ilgililere bildirilir. YMM seçmek zorunda bulunan gerçek ve tüzel kişiler; tasdiki zorunlu tutulan mali tabloların ilgili bulunduğu hesap döneminin başına kadar seçtikleri YMM'leri Birliğe bildirmedikleri takdirde, YMM seçmemiş sayılırlar.

Öte yandan YMM'ler kendilerine yapılan her tasdik talebini kabul etmek zorunda değildir. YMM'ler de üstlenecekleri tasdik işleminin kendilerine getirebileceği riski tespit etmek; tasdik kapsam ve programını belirlemek amacıyla gerekli araştırmalar yapmak zorundadırlar. Görevi üstlenecek YMM, daha önce tasdik talebini karşılayan veya karşılamakta olan meslek mensubundan görüşme yapmak suretiyle bilgi toplayabilir.

5-Tasdik Sözleşmesi

 İlgililerce yaptırılacak tasdik hizmetinin tasdik sözleşmesine bağlanması ve sözleşme tarihinden itibaren 15 gün içinde bir örneğinin YMM'lerce Bakanlığa gönderilmesi zorunludur.

Sözleşmelerde, en az aşağıdaki yazılı hususlara yer verilir;

  1. a) Tarafların açık adresleri, vergi daireleri ve vergi daireleri sicil numaraları,
  2. b) Tasdikin amacı, kapsamı, varsa özel nedenleri ,
  3. c) Tarafların karşılıklı sorumluluk ve yükümlülükleri,
  4. d) YMM'lerce verilecek hizmetin niteliği ve süresi,
  5. e) Ücret tutarı ve ödeme şekli,
  6. f) Sözleşme yeri, tarihi ve süresi.

 

  1. a) Sözleşme Yapılması

Taraflar, mesleki konularda yapılacak işler için sözleşme yapabilirler,

Aşağıdaki çalışma konularında sözleşme yapılması zorunludur.

  1. a) tasdik işlemleri,
  2. b) Süreklilik arz eden müşavirlik hizmeti,
  3. c) İnceleme, tahlil ve denetim yapmak ve bunlarla ilgili, rapor ve benzerlerini düzenlemek.
  4. b) Sözleşmenin Feshi

Taraflar haklı nedenlerle veya karşılıklı rızaları ile aralarındaki sözleşmeyi her zaman feshedebilirler.

Feshedilen sözleşmeler, fesih tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde Bakanlığa bildirilir.

Sürekli denetimlerde yıllık beyannamelerin ve buna ekli mali tabloların beyan edileceği aydan önceki üç ay içinde tasdik sözleşmesi feshedilemez.

Yıllık mali tablolarının tasdiki zorunlu tutulan işletmelerin, tasdik sözleşmesinin feshi halinde; bu işletmeler bir ay içinde diğer bir YMM ile sözleşme yapmak zorundadırlar.

Tasdik sözleşmesinin feshi halinde  YMM çalışma notlarını ve gerekli tüm bilgileri, yerine geçecek olan YMM'ye devretmek zorundadır.

Bu takdirde alınmış olan defter ve belgeler bir ay içinde devir teslim tutanağı düzenlenmek suretiyle sahiplerine geri verilir. Devir teslim gerçekleşmediği takdirde durum meslek mensubu tarafından odaya bildirilir.

Tarafların tazminat hakları genel hukuk kurallarına tabidir.

Ücretin ödenmemesi ve meslek mensubuna tevdi edilen belgelerin sağlıklı ve güvenilir olmaması fesih de meslek mensubunun haklı gerekçesidir.

6- İnceleme Yeri

Tasdik konusu inceleme ve denetleme, ilgilinin iş yerinde yapılır. İncelemenin iş yerinde yapılmasının imkansız olduğu hallerde inceleme, tasdiki yapacak YMM'nin bürosunda yürütülür. Bu takdirde ilgili gerekli defter ve belgelerini YMM'ye bir tutanakla teslim eder. Sürekli denetlemelerde, inceleme ve denetlemenin ilgilinin işyerinde yapılması esastır.

7-YMM'lerin Yetkileri

İlgililer, sözleşme yaptıkları YMM'leri;

  1. a) Tasdik konularıyla ilgili tüm defter, kayıt ve belgeleri gizli olsalar dahi incelemek,
  2. b) Tasdik işlemini ilgilendiren tüm bilgileri yöneticilerinden, iç denetçilerden ve diğer ilgililerden istemek,
  3. c) Şirketlerin Yönetim Kurulu ve Genel Kurul toplantılarına katılmak ve bu toplantılarda istenildiği takdirde tasdik faaliyetini ve sonuçlarını ilgilendiren konularda açıklamalarda bulunmak, ile yetkili kılmış sayılırlar.

Kamu idare ve müesseseleri, YMM'lerin tasdik konusu ile sınırlı olmak üzere isteyeceği bilgileri vermekle yükümlüdürler.Bilgiler yazı ile istenir; yazıda tasdik konusu ile ilgili husus ve sözleşme içeriği belirtilir.

YMM'ler , vergi incelemelerinde tarhiyat öncesi ve sonrası uzlaşmalarda vergi yargısında; mükellefle veya vergi sorumlusu ile beraber hazır bulunabilirler ve açıklamalar yapabilirler.

 8- Tasdikin  İçin Yapılan  Çalışmalar

  1. a) Araştırma ve İncelemenin Planlanması

 Planlama, tasdikin mahiyeti, kapsamı ve zamanlaması dikkate alınarak, çalışmanın doğru bir biçimde yönlendirilmesi, sistemli bir şekilde yürütülmesi ve nihai amaca ulaştırılması için yapılır.

Tasdik çalışması ile ilgili olarak yapılacak planlamada;

  1. a) İşletmenin organizasyonu, iç kontrol sistemi, çalışma tarzı, üretim süreci ve iş akışı ile işletmenin içinde bulunduğu sektör vb. hususlarda gerekli araştırmaların yapılması,
  2. b) Mali tablolar, önceki döneme ait çalışma kağıtları ve tasdik raporları, vergi inceleme raporları ve diğer işletme ile ilgili raporların gözden geçirilmesi,
  3. c) İşletmenin muhasebe politikasının incelenmesi; yayınlanan muhasebe standart ve ilkelerine uygunluğunun araştırılması,
  4. d) Tasdik çalışması sırasında bilgi alınabilecek ve veri hazırlayacak işletme personelinin belirlenmesi ve bunlar arasında koordinasyonun sağlanması, e) Yazılı tasdik çalışma planının hazırlanması

gerekir.

  1. b) Kanıt Toplama

 YMM'ler tasdik çalışmasının yürütülmesi sırasında tasdik konusu ve kapsamı ile ilgili yeterli miktarda güvenilir kanıtları toplamak zorundadırlar. Kanıt miktarının yeterli olup olmadığının belirlenmesinde, kanıtın nitelik ve nicelik açısından önemi; hatalı veya hileli olma riski, güvenirliği gibi hususlar göz önünde bulundurulur.

 Kanıt toplamada amaç; tasdik konu ve kapsamı ile sınırlı olmak kaydıyla;

  1. a) Tüm varlık, kaynak, gelir ve giderlerin gerçek olup olmadığı ve bunlara ilişkin bütün işlemlerin doğru kaydedilip, kaydedilmediği,
  2. b) Mali tablolara yansıtılması gereken bütün işlem ve hesapların bu tablolarda gerçek şekliyle yer alıp almadığı,
  3. c) Varlıklara ilişkin hakların ve borçlara ilişkin yükümlülüklerin işletmeye ait olup olmadığı, yönünden fiili durum ve belgelerin esas alınarak araştırılmasıdır.
  4. c) Denetim Teknikleri

YMM'ler tasdik çalışmalarının yürütülmesinde kanıtları aşağıdaki ve benzeri tekniklerle toplarlar.

  1. a) Sayım ve envanter incelemesi: İşletme kayıtlarında gösterilen mevcut ve borçların ilgili mevzuat hükümlerinde öngörülen belgelerle doğrulanması, fiili ve kaydı envanterlerin yapılması işlemidir.
  2. b) Belge incelemesi: İşletme muhasebe kayıtlarının belgelere dayandırıldığının doğrulanması; ibraz edilen belgelerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının ve ilgili mevzuat hükümlerine uygunluğunun araştırılmasıdır.
  3. c) Bilgi toplama: İşletme muhasebe kayıtları ve belgeler konusunda gerekli açıklığın olmadığı hallerde ilgililerden bilgi alınması; alınan bilgilerin tutanakla tespit edilmesidir.
  4. d) Doğrulama: İşletme kayıtlarında yer alan hususların ilgili üçüncü şahıslar nezdindeki defter ve belgeler üzerinde araştırılarak tespit yapılmak suretiyle doğrulanmasıdır.
  5. e) Karşılaştırma ve puantaj : Aralarında uygunluk bulunması gereken tutarların karşılaştırılması; toptan aktarmaların kontrolü, kayıt ve belge üzerindeki her türlü aritmetik işlemlerin doğruluğunun araştırılmasıdır.
  6. f) Analitik inceleme: İşletme hesap ve işlemlerinde ortaya çıkması gereken normal sonuçlarda, varsa sapmaların tespit edilmesi amacıyla, cari yıl hesaplarının aylık veya yıllık olarak randıman, verimlilik, üretim, tüketim, kapasite kullanımı vb. bakımlardan; önceki yıl hesap ve işlemleriyle kapasite raporlarındaki sonuçlarla, bütçe verileriyle veya sektör ortalamasıyla, teknolojik unsurlar dikkate alınarak oran ve trend analizi gibi istatistik yöntemler uygulanarak sonuçların olması gerekenlerle karşılaştırılması ve değerlendirilmesidir.

Sözü edilen bu teknikler, sürekli denetimlerde, hesapların niteliği, hacmi ve bu tekniklerin özellikleri göz önünde bulundurularak yeminli mali müşavirin belirleyeceği aralıklarla, tasdik sözleşmesi tarihinden tasdik raporu tarihine kadar uygulanır. Diğer denetimlerde ise denetimin her safhasında uygulanabilir.

  1. d) Hataların Düzeltilmesi ve Hilelerin Ortaya Çıkarılması

Hata ve hilelerin önlenmesi veya ortaya çıkarılması konusundaki temel sorumluluk işletme yönetimi ve yeminli mali müşavire aittir.YMM, tasdik konusu ve belgelerin ilgili mevzuat hükümlerine uygunluğu ve gerçek durumu yansıtması yönünden önemli etkileri olabilecek hata ve hileleri düzeltecek veya ortaya çıkaracak şekilde planlamak ve yürütmekle yükümlüdür.

YMM, tasdik konusu ve belgelerin doğruluğu ve gerçeği yansıtmasına olan olumsuz etkileri giderebilecek hata ve hileleri, düzeltme önerisiyle birlikte işletme yönetimine bildirir. İşletme yönetiminin bunları düzeltmesi halinde tasdik konusu belgeler tasdik edilir. Hataların düzeltilmesi istendiği halde, düzeltilmez ise veya hileli bir durumun tespiti halinde durum, bir raporla ilgili mercilere bildirilir.

  1. e) Denetim Çalışma Kağıtları ve Çalışma Dosyası

YMM'lerin denetleme faaliyetleri ile ilgili olarak düzenli ve yeterli bir kayıt düzenine sahip olmaları gerekir. Bu kayıt düzeni, çalışma kâğıtları ve bunları toplayan çalışma dosyası ile yerine getirilir.

Çalışma kâğıtları; YMM'lerin denetleme yöntem ve teknikleri ile toplanan kanıt ve değerlendirmeleri sonucu ulaşılan kanaati ihtiva eden kâğıtlar olup uygulamada kullanılması mecburidir. Ayrıca, YMM'lerin yaptığı tasdik işlemi ile ilgili denetimlerde, resmi defterler ile gerekli görülen belge ve kayıtlar tarih ve imza atılarak mühürlenir.

Çalışma kâğıtları çalışma dosyası içinde on yıl süre ile yetkililerin isteği ile ibraz edilmek üzere saklanmalıdır.

Çalışma dosyası: Çalışma kâğıtlarının, doğruluk testlerinin, yazışmaların, denetlenen kuruluşa ait mukavelelerin, talimatların, yönetim karar suretleri gibi meslek mensubunun denetlenen kurum ve kuruluştan ibrazını istediği belgelerin muhafaza edilmesi amacıyla kullanılan denetim dosyasıdır.

9) Tasdik Sonuçları

Mali tablo ve beyannamelere veya tasdik konusuna ilişkin tasdik sonuçları, YMM'ce bir rapora bağlanır.

YMM'lerce 3 örnek olarak düzenlenecek tasdik raporlarının 2 örneği ilgili firma, kurum ve kuruluşların yetkililerine teslim edilir. Rapor ile mali tablo ve beyannameler arasındaki mutabakatın sağlanması YMM' nin sorumluluğundadır. Düzenlenen raporların birer örneği, tasdik konusu belgelerle birlikte tasdiki isteyen mercie doğrudan YMM'lerce verilir.

10-Tasdik Raporları

YMM'lerce düzenlenecek tasdik raporları, tasdik kapsamına alınan konular itibariyle çeşitlendirilir.

YMM'ler tarafından düzenlenen bütün tasdik raporlarına meslek sicil numarası ile birlikte biri genel, diğeri özel iki sayı verilir.

YMM'lerce düzenlenen raporların her sayfası paraf edilir, mühürlenir, son sayfası ise imzalanır ve mühürlenir. Tasdik işlemine bağlı olsun olmasın denetim raporlarının denetimden sorumlu meslek mensubunca bizzat imzalanması esastır. İmzaları yanında meslek unvanı, bağlı olduğu oda ve oda sicil kayıt numarası belirtilir.

Tasdik konu ve kapsamı itibariyle düzenlenecek raporlarda yer alacak asgari konular ve rapor disposizyonları tasdike tabi tutulan konu ile ilgili olarak Bakanlıkça çıkartılan tebliğlere uygun olması gerekir.

YMM, bir bütün olarak ele alınan mali tabloların gerçeğe uygunluğu ve doğruluğu hakkında edindiği kanaatini; tespit olunan beyanların ilgili mevzuat hükümleri ve mali tablolar ile uyumlu olup olmadığı yolundaki görüşünü ortaya koymakla yükümlüdür.

Tasdik işlemlerinden imza ve mühür kullanmak suretiyle tasdik yapan dolayısıyla tasdik raporu düzenleyen YMM'ler , tasdik kapsamı ile sınırlı olmak üzere tasdikin doğruluğundan sorumludurlar. Tasdik konusu ile ilgili olarak Bakanlıkça tebliğlerle belirlenen hususların; tasdik kapsamı içinde mutlaka araştırılması ve incelenmesi zorunludur.

B-Denetleme

Denetim, “muhasebede yer alan bilgilerin ilgili mevzuat ve genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine uygun olarak ekonomik olayların gerçek mahiyetinin kayıtlarda yer alıp almadığını tarafsız olarak kanıtları ile araştırarak sonuçlandıran ve onaylayan çalışma” dır.

 

kurum ve kuruluşların aktifindeki varlıklarının kurum ve kuruluşların yararına kullanıp kullanılmadığının tespiti de YMM'nin denetim sorumluluğuna alınmıştır. Bunun yanında kurum ve kuruluşların mali tablolarında yer alan varlık, kaynak, gelir ve giderlerinin gerçeği yansıtıp yansıtmadığını ve kayıtlara doğru geçirilip geçirilmediğinin tespiti için, yeminli mali müşavirin kurum ve kuruluşların gelir, gider, hasılat, değerleme ve vergi matrahının doğruluğu ile mevzuata uygunluğunu saptaması gerekmektedir.

 

YMM'ler, sözleşme imzaladıkları mükelleflerin vergiye  ilişkin bütün işlemlerini sürekli olarak denetleyeceklerdir. YMM'lerce tasdik edilecek yıllık gelir ya da kurumlar vergisi beyannamesi ile ilgili defter ve belgeler üzerinde yapılacak denetim, cari denetim şeklinde olacaktır. Yıl içinde yapılacak bu denetimlerde mükellef tarafından yapılan hataların anında düzeltilmesi esastır. Vergi mevzuatına aykırı hususların mükellef tarafından düzeltilmemesi halinde, bu aykırılıklar ve karşıt inceleme sırasında nezdinde karşıt inceleme yapılan mükellefle ilgili olarak tespit edilen vergi mevzuatına aykırı hususlar,  YMM'ler tarafından tasdik raporlarında belirtilecektir. YMM’lerin meslekleri ile bağdaşmayan ve yukarıda açıklanan genel ilkeler dışında yaptıkları tasdik işlemleri konusunda 3568 sayılı Kanun’da müeyyidelere de yer verilmiştir.

 

Gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin hesap dönemleri itibariyle çıkarılan mali tablolarının tasdiki; bu tabloların kapsadığı dönemin başından itibaren sürekli denetleme sonucunda yapılabileceği gibi, dönemin kapanmasından sonra yapılacak denetim sonucunda da yapılabilir. Denetimin hangi duruma göre yapıldığı tasdik raporunda açıkça belirtilir. 

Sürekli denetlemeyi kapsayan tasdik hizmetini veren YMM, belirli aralıklarla haber vermeksizin kasa sayım ve stok tespiti yapabilir, yıl sonu envanter çalışmalarını denetleyebilir.YMM'ler, tasdik konuları ile ilgili olarak karşıt incelemeler yapabilir. Başka Oda çevrelerindeki karşıt incelemeler, ücreti Ücret Yönetmeliğindeki usul ve esaslar çerçevesinde ödenmek kaydıyla, o odaya mensup  YMM'lere yaptırılabilir.

1-Denetimin Tanımı

Muhasebe; kurum ve kuruluşların ekonomik faaliyetlerinin rakamsal kayıtlarını düzenler, bu bilgileri faaliyetler ve sonuçları ile ilgililere doğru ve açık şekilde iletir. Denetim ise; bu bilgilerin ilgili mevzuat ve Genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine uygun olarak ekonomik olayların gerçek mahiyetinin kayıtlarda yer alıp almadığını tarafsız olarak kanıtları ile araştırarak sonuçlandıran ve onaylayan sistematik çalışmadır.

2-Denetimin Amacı

Firma, kurum ve kuruluşların sahip ve ortaklarına, alacaklıları ile kredi kuruluşlarına, işçi ile işveren kuruluşlarına, Devletin ekonomik ve idari birimleri ile ayrıca vergi idaresine bunların mali tablolarında yer alan kayıtların gerçeğe uygun, doğru ve güvenilir olduğunu ortaya koymaktır.

3-Denetim Faaliyetleri

Kurum ve kuruluşların ilgililere sundukları bilgilerin gerçeğe uygun, doğru ve güvenilir olduğu tarafsız meslek mensubunca;

  1. a) Kurum ve kuruluşların varlıklarının kurum ve kuruluşların yararına kullanılıp kullanılmadığının,
  2. b) Varlıkların adet ve değer olarak kayıtlarda gösterilip gösterilmediğinin,
  3. c) Varlıkların ilgili mevzuat ve muhasebe prensiplerine uygun ve doğru olarak değerlendirilip, değerlendirilmediğinin,
  4. d) Varlıklara giren ve çıkan değerlerin kayıtlarda tam ve doğru olarak yer alıp almadığının,

e)İşletmenin borç ve alacaklarındaki artış ve azalışların tam ve doğru olarak gösterilip gösterilmediğinin,

f)Kurum ve kuruluşların ekonomik faaliyetleri sonucu varlık artış ve azalışlarının kayıtlar ile mali tablolarda tam ve doğru olarak hesaplanıp hesaplanmadığının,

g)Mali tabloların ilgili mevzuat ve genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine uygun düzenlenip düzenlenmediğinin,

  1. h) Malî tablolara dayalı vergi beyannameleri ile diğer beyanname ve belgelerin ilgili mevzuata uygun olup olmadığının denetim standartlarına göre,

tespiti ile gerçekleşir.

4-Denetim Öncesi Saptanacak Hususlar

Meslek mensupları, uzmanlık deneyimlerini ve yeteneklerini göz önünde bulundurarak, teklif edilen işi kabul edip etmemekte serbesttirler. Bunun için denetlenecek kurum ve kuruluş hakkında araştırma yaparlar.

5-Denetimin Planlaması

YMM'ler yapacakları denetim için  önce bir planlama yapılır. Denetimin zaman sürecini, denetimde görevlendirilecek eleman sayısını ve iş bölümünü, iç kontrol organizasyonundan yararlanıp yararlanılmayacağım, denetimde ağırlık verilecek hususları içeren yazılı bir denetleme programı yetkili meslek mensubu tarafından hazırlanır ve çalışma dosyası açılarak denetime başlanır.

6-Denetim Kontrolü

YMM'ler denetimin her safhasında planlama ve kontrolü etkin ve yeterli şekilde yerine getirmelidirler. Denetim faaliyetinde görev alan elemanların çalışmaların yönlendirilmesi ve denetimin amacına uygun bitirilmesi, denetim sorumluluğunu üstlenen meslek mensubunun görevidir.

7-Bilgi ve Belgelerin Toplanması

Meslek mensubu, kurum ve kuruluşların mali tablolarında yer alan; varlık, kaynak, gelir ve giderlerinin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının ve kayıtlara doğru geçirilip geçirilmediğinin tespiti için gerekli bilgi ve belgeleri toplamak ve değerlendirmek amacı ile aşağıdaki çalışmaları yerine getirmelidir.

  1. a) Muhasebe denetimi,
  2. b) Bilanço denetimi,
  3. c) Gelir tablosunun denetimi,
  4. d) Vergi Denetimi;
  5. e) Tabloların mali analizleri,
  6. f) Bilançoların muhasebe kayıtlarına uygunluğunun kontrolü,
  7. g) Bilanço kalemlerinin standart şekle uygunluğunun kontrolü,
  8. h) Dönem sonuçlarının yıllık beyannameye intikalinin mevzuata uygunluğunun kontrolü. Kurum ve kuruluşlarca istenilecek denetim hizmetlerinde yukarıda belirtilen denetim ilkelerinden, ilgili olanları uygulanır.

8-Denetim Raporu Çeşitleri

Denetim raporları meslek mensubunun denetim sonucu oluşan görüşüne göre olumlu, şartlı denetim ve olumsuz rapor düzenlenir.

 

 

 

V- YMM'LERİN SORUMLULUKLARI, YASAKLAR VE DİĞER KURALLAR

A-YASAKLAR

1-Meslek sırları

Meslek mensupları ve bunların yanlarında çalışanlar, işleri dolayısıyla öğrendikleri bilgi ve sırları mesleki faaliyetlerine son verseler bile ifşa edemezler, çeşitli kanunlarla muhbirlere tanınan hak ve menfaatlerden faydalanamazlar.

Ancak, adli yargıya göre suç teşkil eden hallerin yetkili mercilere duyurulması mecburidir. Adli veya idari her türlü inceleme veya soruşturma birinci fıkra hükmünün dışındadır. Tanıklık, sırrın ifşası sayılmaz.

Yukarıdaki hükümler oda ve birlik personeli hakkında da uygulanır.

2- Hizmet Akdi İle Çalışmama

 YMM'ler  mesleki faaliyetlerin icrası sırasında mesleğin konusunu teşkil eden işlerin yürütülmesi amacıyla gerçek ve tüzelkişilere tabi ve onların işyerlerine bağlı olarak hizmet akdi ile çalışamazlar.

3- Ticari Faaliyet Yasağı

YMM'ler, Türk Ticaret Kanununa göre (Tacir) veya (esnaf) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunmazlar. YMM'ler kendi mesleki faaliyetleri dışında serbest meslek faaliyetinde bulunamazlar. Ticari mümessillik, ticari vekillik ve acentelik yapamazlar. Adi ve kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirketlerde komandite ortak olamazlar. Limited ve anonim şirketlerin yönetim kurulu üyeliği ve başkanlığı görevinde bulunamazlar.YMM'ler Ticari faaliyette bulunamazlar,

  1. a) İşlerine bakamayacakları yakın akrabalar:

YMM'ler, eşi (boşanmış dahi olsa) usul ve füruundan biri ve 3. dereceye kadar (bu derece dahil) kan ve sıhri hısımlarının veya bunların ortak oldukları firmaların işlerine bakamazlar, yukarıda sayılan yakınlıktaki akrabaları olan  serbest muhasebeci mali müşavirlerin baktığı işleri tasdik edemezler.

  1. b) Ticari faaliyet kapsamına girmeyen işler:

- Hayri ve ilmi kuruluşlar,

-233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamındaki iktisadi devlet teşekkülleri, kamu iktisadi kuruluşları ve bunların müesseseleri, bağlı ortaklıkları ve iştirakleri,

-kamu idarelerinin doğrudan ya da dolaylı hissedarı olduğu kurumlar ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun yönetimindeki kurumların bu Kanun kapsamındaki faaliyetlerini yürütmemeleri şartıyla, bu kurum ve kuruluşların yönetim kurulu başkanlığı, üyeliği, denetçiliği görevleri ile bilirkişilik ve tasfiye memurluğu meslekle bağdaşmayan işler sayılmaz.

  1. c) Ortaklık Bürosu Veya Şirket Kurarak Mesleki Faaliyette Bulunma

Birden çok meslek mensubu, ortaklık bürosu veya şirket kurarak mesleki faaliyette bulunabilirler. Bu takdirde; 

  1. a) Meslek mensuplarının bu büro veya şirketlerde sürdürdükleri faaliyetler ticari faaliyet sayılmaz.
  2. b) Ortaklık bürosu veya şirket ancak aynı unvana sahip meslek mensupları arasında kurulabilir.
  3. c) Kanunda belirtilen kendi faaliyet konuları dışında başka işlerle uğraşamazlar.
  4. d) Şirket veya ortaklık bürosu, mesleğin icrasına taalluk eden işlerde ancak ortak veya ortaklar tarafından temsil edilebilir. 
  5. e) Varislere intikal eden hisselerin en geç bir yıl içinde tasfiye edilmeleri gerekir. Bu müddet içinde mirasçılar meslek mensubu sayılmaz ve mesleki faaliyette bulunamazlar. 
  6. f) Ortaklık bürosu veya şirketlerde yapılan işlerden doğacak cezai sorumluluk işi yapan meslek mensubuna aittir.
  7. g) Ortaklık bürosu veya şirketlerin unvanında meslek unvanının açık şekilde kullanılması zorunludur.
  8. h) Ortaklık bürosu veya şirketlerin unvanlarında yabancı isim ve unvanlar kullanılmaz. Kanunun 8. madde hükmü saklıdır.

ı) Kanunen yetkili kuruluşlardan yetki almış bağımsız denetim kuruluşları, mesleki unvandan sonra gelmek kaydıyla, şirket unvanlarında "bağımsız denetim" ibaresini kullanabilirler.

  1. i) Çalışanlar listesine kayıtlı olmayan veya farklı odanın çalışanlar listesine kayıtlı olan meslek mensupları ortaklık bürosu kuramazlar. Ortaklık büroları şube açamazlar.

5-Meslekle İlgili Konularda Çalıştırılmayacak Olanlar

 Meslek mensupları, kişisel veya ortak bürolarında mesleği yapmaları yasaklananları çalıştıramayacakları gibi, bunlarla her ne şekilde olursa olsun meslekleri ile ilgili işbirliği yapamazlar.

YMM istihdam ettiği personel tarafından gerçekleştirilen haksız  rekabet eylemleri ve uygulamaları sebebiyle de bağlı bulunduğu odaya ve zarar görenlere karşı sorumludur.

6-Reklam Yasağı

YMM'ler; iş elde etmek için, açık ve kapalı dolaylı veya dolaysız yöntemlerle reklamlarını yapamazlar ve yaptıramazlar.

YMM'lerin; tabelalarına, kartvizit, rapor ve bunlara benzer diğer yazışma kâğıtlarına; meslek unvanlarını, akademik unvanlarını, iletişim araçlarının numaralarını, açık adreslerini, internet adresi ile elektronik posta adresini yazmaları reklam sayılmaz.

Meslek mensupları, unvanlarını kullanarak mesleki konularda ve bilimsel nitelikte, gazete ve dergilerde devamlılık arz etmemek üzere yazı yazabilirler. Yayıncılık yapamazlar.

Sadece iş tekliflerinde kullanılmak ve yazılı, sözlü ve görüntülü yayın araçları ile yayınlanmamak üzere kendilerinin, ortaklık veya şirket kuruluşlarında görev yapan diğer meslek mensuplarının öz geçmişlerini kapsayan tanıtıcı broşür bastırabilirler. Bu broşürlerde evvelce veya halen iş yaptıkları müşteriler açıklanamaz.

Kendileri veya mesleki ortaklık veyahut şirketleri adına işin gerektirdiği ciddiyet ve boyutta eleman arama ilanı verebilirler. İş ilişkisinde bulunduğu firmalar adına bu ilanları veremezler.Meslek mensupları, reklam yasağına uymakla yükümlüdürler.

Meslek mensupları, iş elde etmek için reklam sayılabilecek eylem ve davranışlarda bulunmamak; üçüncü kişilerin kendileri için reklam sayılabilecek eylem ve davranışlarına izin vermemek ve bunlara engel olmak için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

7-Haksız Rekabet

Haksız Rekabet: Meslek mensuplarının birbirleriyle ve iş sahibi ile olan ilişkilerini etkileyen aldatıcı veya diğer şekillerdeki dürüstlük kurallarına aykırı davranışları veya mesleki uygulamalarını ifade eder.

Meslek mensupları, mesleki dayanışma sorumluluğunun bilincinde olarak haksız rekabete neden olacak durum ve davranışlardan kaçınırlar.

Meslek mensupları, başka bir meslek mensubu ile mesleki sözleşmesi devam eden gerçek ve tüzel kişilere mesleki hizmet vermeye girişemezler.

Aynı şekilde ücret ve eleman temini gibi konularda meslek mensupları birbirlerine zarar verecek davranışlarda bulunamazlar.

YMM'lerin kendi aralarında ve müşterileri ile olan ilişkilerinde haksız rekabetin önlenmesi, bu suretle dürüst ve bozulmamış rekabetin sağlanması esastır.

YMM'ler  mesleki faaliyetleri kapsamında işin kabulü, reddi, yürütülmesi ve sona ermesi ile reklam yasağı kapsamına giren her türlü faaliyetlerine ilişkin olarak haksız rekabete neden olacak eylem ve davranışlarda bulunamazlar.

Aşağıda sayılı haller  haksız rekabet teşkil eder:

-Meslek mensupları arasında ve iş sahipleriyle ilişkilerde haksız rekabet,

-Ücret ve diğer  mali nitelikteki uygulamalar ile haksız rekabet,

-Reklam yoluyla haksız rekabet,

-Tabela, başlıklı kağıtlar, telefon rehberi kartvizitler ve diğer basılı evrak, reklam niteliği taşıyacak şekilde düzenlenemez.

-Sirküler, kitapçık ve tanıtım broşürleri basım ile kitap ve makale yayını, medya ilişkileri internet uygulamaları yapamazlar.

Haksız rekabet nedeniyle, müşterileri, güvenirliği, mesleki itibarı, mesleki faaliyetleri veya diğer iktisadi menfaatleri zarar gören veya zarar görme tehlikesi olan meslek mensubu; ilgili odalara şikayette bulunabilir ve/veya  6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda düzenlenen dava haklarını kullanabilir.

8-En az ücretin Altında İş Kabul Edememe

Ücret YMM'lerin hizmetlerine karşılık olan meblağı ifade eder. Ücretin asgari miktarı tarife ile belirlenir.  

Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan ve Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Tarifedeki asgari miktarın altında ücret karşılığında iş kabulü yasak olup, aksine hareket disiplin cezasını gerektirir.

Bu miktarın  üzerindeki ücret, meslek mensubu ile iş sahipleri arasında serbestçe belirlenebilir.

9-YMM'lerin Mesleki İlişkilerinde Uyacakları Etik İlkeler

YMM'lerin meslekî ilişkilerinde uymaları gereken asgari etik ilkeleri Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Ve Yeminli Mali Müşavirlerin Mesleki Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İl keler Hakkında Yönetmelik' te belirtilmiştir.

10-Meslek Mensuplarının Yapabileceği İşler ve Unvanların Kullanılması

Kanunun 2. maddesindeki mesleğin konusuna giren işleri, serbest meslek faaliyeti olarak yalnız mesleki faaliyette bulunan meslek mensupları yapabilirler. Kanun ve ilgili yönetmelik hükümlerine göre yetkili olmayanlar, meslek mensuplarının çalışma konularına giren işleri yapamazlar.

Kanunen kullanmaya yetkisi olmayanlar tarafından meslek unvanlarının veya bu unvan veya kavramlara karışacak veya onlara benzer her türlü unvan, ibare veya remizlerin kullanılması yasaktır.

B-YMM'LERİN ZORUNLULUKLARI

1-Büro Edinme Zorunluluğu

Her meslek mensubu meslekî faaliyetine başlamadan önce bağlı olduğu oda bilgisinde iş yeri açmak zorundadır.

Açılan işyerleri bağımsız büro şeklinde olup, başka bir serbest meslek faaliyeti veya ticarethane ile içiçe olamaz. Meslekî faaliyetler aynı zamanda ev olarak kullanılan ikametgâhlarda yürütülemez. Bir meslek mensubunun birden fazla bürosu olamaz. Birlikte çalışan meslek mensupları da ayrı büro edinemezler.

Ortaklık bürosu veya şirket kurulması hâlinde de işyeri açılması mecburidir. Meslekî faaliyette bulunmayan meslek mensupları ikametgâhlarının bulunduğu bölgenin odasına kaydolurlar.

Meslek mensuplarının Türk Ticaret Kanununa göre bir meslek şirketi kurmaları hâlinde, şirket, kayıtlı olduğu odanın bulunduğu ilin sınırları içinde şube ve irtibat bürosu açamaz. Bir şirketin bir başka ilde şube açabilmesi, o ildeki ilgili meslek odasının çalışanlar listesine kayıtlı, şirketi temsil ve ilzama yetkili bir ortak görevlendirmesi hâlinde mümkündür.

İşyerini veya ikamet adresini değiştiren meslek mensupları ile bunların kurdukları ortaklık büroları ve şirketler, onbeş gün içinde yeni adreslerini bağlı oldukları odalara bildirmek zorundadırlar.

İşyeri açılışına ilişkin gerekli yoklama odalar tarafından yapılır. Vergi dairelerince mükellefiyet tesisinde oda sicil belgesi aranır. Büro edinen meslek mensupları odaya kayıt olduktan itibaren üç ay içinde Büro Tescil Belgesi almak zorundadırlar. Büro Tescil Belgeleri iki yılda bir vize ettirilir.

23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununa göre ana gayrimenkulün mesken olarak gösterilen bağımsız bölümlerinde kat maliklerinin izni ve benzeri şartlar aranmaksızın YMM'lik faaliyetlerinde bulunulabilir. Bu konuda, yönetim planındaki aksine hükümler uygulanmaz.

2-Tabela asılması

Meslek mensuplarınca tabela asılması ihtiyaridir.

Tabela asılması halinde konuya ilişkin olarak  yapılan düzenlemelere uyulması zorunludur.

3- Kimlik belgesi alınması ve değiştirilmesi

YMM'lere, bağlı oldukları odalar tarafından kimlik belgesi verilir. İşyerinin başka bir odaya nakli hâlinde yeni kimlik belgesi verilir ve eskisi iptal edilir.

İstifa ve diğer sebeplerle meslekten ayrılanlar, kimlik belgelerini iptal edilmek üzere odaya teslim eder.

 4-Bildirim Zorunluluğu

Meslek mensupları, hizmet verdikleri müşterilerle düzenleyecekleri sözleşmelerin bilgilerini, bağlı oldukları odalara iletmek zorundadırlar.

5-Kanunsuz İşlemleri Bildirim Yükümlülüğü

Meslek mensupları; mesleki sorumluluğunun bilincinde, denetim faaliyeti sırasında mevzuat hükümlerine aykırı hatalı ve hileli işlemleri tespit ettikleri takdirde, müşterilerine hata ve hilelerin düzeltilmesini teklif ederler. Bu teklife rağmen, hata ve hilelerin düzeltilmemesi halinde durum olumsuz raporla ilgili mali mercilere aksettirilir. Adli yargıya, intikali gerekli olan ve suç teşkil eden hallerin yetkili mercilere duyurulması mecburidir.

 C- GENEL MESLEKİ STANDARTLAR

1-Meslek Unvanı ile Yeterlilik İlkesi

Mesleki unvanları alarak, Kanunun belirttiği mesleki yeterliliği kanıtlamış olan meslek mensupları meslek unvanlarının gerektirdiği saygı ve güvene yakışır bir şekilde hareket etmek zorundadırlar.

2-Dürüstlük, Güvenilirlik ve Tarafsızlık

Dürüstlük, güvenilirlik ve tarafsız olma şartı mesleğin temelini oluşturur. Meslek mensuplarının, mesleki konulardaki çalışmalarında başarıya ulaşmaları dürüstlük, güvenilirlik ve tarafsız olmaları ile mümkündür.

Meslek mensupları çalışmaları sırasında çıkar çatışmalarından uzak kalırlar ve görevlerini sürdürürken gereken mesleki özen ve titizliği gösterirler.

3- Sorumluluk

  1. a) Sosyal Sorumluluk:

Meslek mensupları; mesleği ifa ederken toplum ve Devlete karşı sorumluluk taşırlar.

  1. b) İşletme sahip ve yöneticilerine karşı sorumluluk:

Meslek mensupları, işletme sahip ve yöneticilerine, isabetli karar alabilmeleri için doğru ve güvenilir bilgiler sağlarlar.

  1. c) Meslektaşlara karşı sorumluluk:

YMM'ler, ilgili yönetmelikler çerçevesinde ve mesleki eğitimde birbirlerine her türlü bilgiyi vermek ve aktarmak sorumluluğunu taşırlar. Mesleğin gelişmesi ve sağlam temellere oturtulması için aralarında gerekli dayanışmayı kurarlar.

4-Bağımsızlık

YMM'ler, çalışmalarını kendi sorumlulukları altında tam bir bağımsızlıkla yürütürler. Bağımsızlık mesleğin temeli ve vazgeçilmez bir unsurudur.

YMM'ler bağımsızlıklarına gölge düşürecek ilişkilerden ve davranışlardan kaçınmalıdırlar.

5-İşyerlerinde Çalıştırılabilecek Kişiler

YMM'ler; yalnız mesleki faaliyetlerini yapabilmek için gerekli olan yardımcı elemanları çalıştırabilirler. Yetkili mercilerce bu mesleği yapmaları yasaklananları, yanlarında çalıştıramazlar. Çalıştırılacak kişilerde öncelik, ruhsatlı meslek mensubu veya stajyer meslek mensubunundur

6-İş Kabulü

YMM'ler, gerek duyması hâlinde, kendisine gelen müşterinin kim olduğunu önceki meslek mensubundan sorup öğrenerek, gerekli görüşmeleri yaptıktan sonra işi kabul eder.

YMM'ler getirilen iş teklifini gerekçe göstermeden reddedebilirler, red  kararı iş sahibine gecikmeden bildirilir.

İki YMM tarafından reddedilen iş sahibi ilgili odaya müracaat eder. Oda kendisine meslek mensubu belirler.

Mesleki bürolarda bağımlı çalışmakta iken bu görevlerinden ayrılan meslek mensupları işten çıkış tarihinden itibaren, stajını tamamlayarak mesleği yapmaya hak kazanan meslek mensuplarının ise meslek ruhsatlarını aldıkları tarihten itibaren iki yıl geçmedikçe, ayrıldıkları yahut yanında staj yaptıkları meslek mensuplarının rızası olmadan onların müşterilerine hizmet veremezler.

7- Defter ve Belgelerin Saklanması ve İadesi

YMM'ler kendilerine tevdi edilen defter ve belgeleri işlerinin gerektirdiği süre içinde iyi niyetle muhafaza etmek ve işin bitiminde iade etmek zorundadırlar. Şu kadar ki, defter ve belgelerin geri alınması, sahibine yazı ile bildirilmiş olduğu hallerde saklama mükellefiyeti bildirme tarihinden itibaren bir ay içinde sona erer. İşin bitiminden itibaren bir ay içinde sahipleri tarafından alınmayan defter ve belgeler bir yazı ile ilgililerin bağlı olduğu vergi dairesine teslim edilir.

VI- YMM'LERİN  TASDİK VE TASDİKTEN DOĞAN   SORUMLULUĞU

 

YMM' lerin yaptıkları mesleki  faaliyetlerinden dolayı idari, mali ve cezai sorumlulukları bulunmaktadır.

A- MALİ SORUMLULUK

YMM'lerin  mali sorumluluğu mükellef ile birlikte müteselsil sorumluluk şeklinde ortaya çıkmaktadır.

Müteselsil sorumluluk birden çok kimsenin aynı zararı gidermekten birlikte sorumlu tutulmalarıdır. Burada özellik gösteren durum ise zarar göreninin zararı gidermekten dolayı sorumlu olanlardan her birine ayrı ayrı, bir kısmına veya hepsine birden başvurabilmesidir. Kanun koyucu YMM’leri de mükellefle birlikte ziyaa uğratılan vergiden dolayı müteselsilen sorumlu tutmuştur

YMM'lerin müteselsil sorumlulukları 2 ayrı kanun maddesinde düzenlenmiştir. Bunlar 3568 sayılı Kanunun 12. ve VUK’un mükerrer 227. maddeleridir. Bu iki kanun maddesi esas alınarak YMM’lerin müteselsil sorumlulukları kapsamında çok sayıda tebliğ, genelge ve mecburi meslek kararı yayımlanmıştır.

YMM'ler inceledikleri ve sonucunda tasdik raporu düzenledikleri konu ve belgelerin gerçeği yansıtmaması ve doğru olmaması halinde, tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak ziyaa uğratılan vergilerden ve kesilecek cezalardan VUK ve 3568 sayılı Kanun hükümleri uyarınca mükellefle birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludurlar.

 

 Tasdik raporunun düzenlenmesi ve incelemenin yapılması sırasında, başka bir ildeki bir inceleme ve bilgi toplama işinin, o ilde bulunan bir YMM'ye yaptırılmış olması halinde, bu kısmi incelemeden doğan sorumluluk incelemeyi yapan YMM'ye aittir.

 YMM'ler tasdikten doğan sorumluluklarını yerine getirebilmeleri için doğabilecek zararların tazmini amacıyla sorumluluk sigortası yaptırabilirler.

1-3568 Sayılı Kanun Kapsamında YMM'lerin Müteselsil Sorumluluğu

3568 sayılı Kanunun "Tasdik ve tasdikten doğan sorumluluk"  başlıklı 12. Maddesi aşağıdaki hükümleri ihtiva etmektedir.

 

1) YMM'ler gerçek ve tüzelkişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin mali tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat hükümleri, muhasebe prensipleri ile muhasebe standartlarına uygunluğunu ve hesapların denetim standartlarına göre incelediğini tasdik ederler.

 

2)YMM'lerin tasdik edecekleri belgeler, tasdik konuları ile tasdike ilişkin usul ve esaslar; gerçek ve tüzelkişilerin mükellefiyet şekilleri, iş kolları ve ciroları, döviz kazandırıcı işlemleri, ithalat ve ihracatları, yatırımın miktarları ve nevileri ile belgelerin ibraz edileceği merciler esas alınmak suretiyle Maliye Bakanlığınca belirlenir.

 

3) Kanunları gereğince, kamu kurum ve kuruluşlarına verilen tasdik edilmiş mali tablolar, kamu idaresinin yetkili memurlarınca, tasdikin kapsamı ölçüsünde incelenmiş bir belge olarak kabul edilir. Ancak, çeşitli kanunlarla kamu idaresine tanınan teftiş ve inceleme yetkilerinin kullanılmasına ve gerektiğinde tekrarına ait hususlar saklıdır.

 

4)YMM'ler yaptıkları tasdikin doğruluğundan sorumludurlar. Yaptıkları tasdikin doğru olmaması halinde, tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak üzere, ziyaa uğratılan vergilerden ve kesilecek cezalardan mükellefle birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar. YMMler yaptıkları tasdikin kapsamını düzenleyecekleri raporda açıkca belirtirler.

 

 5) YMM'lerin tasdikten doğan mali sorumlulukları ile disiplin sorumlulukları ayrı ayrı müstakil bir rapor ile tespit edilir. Bu kapsamda yeminli mali müşavir hakkında sorumluluk raporu yazılabilmesi için YMM'nin yazılı savunması istenir. Savunma isteme yazısının tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde savunma yapılmaması durumunda ilgili yeminli mali müşavir savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.

 

6)Bu Kanun hükümlerine göre meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları saklıdır.

 

 2- YMM’lerin VUK’nun Mükerrer 227. Maddesi Kapsamında Müteselsil  Sorumluluğu

 

VUK'nun  "Vergi Beyannamelerinin İmzalanması ve Yeminli Malî Müşavir Tasdik Raporları" başlıklı  Mükerrer 227.  Maddesinde;

 

 

 

"Maliye Bakanlığı

 

1.Vergi beyannamelerinin 3568 sayılı Kanuna göre yetki almış YMM'ler tarafından  imzalanması mecburiyetini getirmeye, bu mecburiyeti beyanname çeşitleri, mükellef grupları ve faaliyet konuları itibariyle ayrı ayrı uygulatmaya,

 

  1. Vergi kanunlarında yer alan muafiyet, istisna, yeniden değerleme, zarar mahsubu ve benzeri hükümlerden yararlanılmasını Maliye Bakanlığınca belirlenen şartlara uygun olarak YMM'lerce düzenlenmiş tasdik raporu ibraz edilmesi şartına bağlamaya,

 

  1. Vergi kanunları kapsamındaki YMM'lik tasdik işlemlerini elektronik ortamda gerçekleştirmeye ve tasdike konu işlemleri mükellef grupları, faaliyet ve tasdik konuları itibarıyla ayrı ayrı belirlemeye ve uygulatmaya,

 

Bu uygulamalara ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir."  hükmüne yer verilmiştir.

 

Yukarıya alınan Kanun  hükümlerine göre beyannameyi imzalayan veya tasdik raporunu düzenleyen YMM'ler, imzaladıkları beyannamelerde veya düzenledikleri tasdik raporlarında yer alan bilgilerin defter kayıtlarına ve bu kayıtların dayanağını teşkil eden belgelere uygun olmamasından dolayı ortaya çıkan vergi ziyaına bağlı olarak salınacak vergi, ceza, gecikme faizlerinden mükellefle birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulurlar.

 

2 numaralı bent hükmüne göre yararlanılması YMM'lerce düzenlenmiş tasdik raporu ibrazı şartına bağlanan konularda, tasdik raporunu zamanında ibraz etmeyen mükellefler tasdike konu haktan yararlanamazlar.

 

VUK’nun mükerrer 227. maddesinde gelir veya kurumlar vergisi beyannamesini imzalayan ve tasdik raporunu düzenleyen YMM'lerin imzaladıkları beyannamelerde veya düzenledikleri tasdik raporlarında yer alan bilgilerin defter kayıtlarına ve bu kayıtların dayanağını teşkil eden belgelere uygun olmamasından dolayı ortaya çıkan vergi ziyanına bağlı olarak salınacak vergi, ceza ve gecikme faizlerinden mükellefle birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulacağı hüküm altına alınmıştır.

 

Türkiye SMMM ve YMM Odaları Birliği tarafından hazırlanan 18.10.2001 tarih ve 24557 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Mecburi Meslek Kararı’nda VUK’nda yer alan ve  mük. 227. maddede düzenlenen sorumluluk müessesesi ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

 

B- TASDİKTEN KAYNAKLANAN HUKUKİ SORUMLULUK

 

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin "Hukuki Sorumluluk" başlıklı 21.Maddesi uyarınca   YMM'ler verdikleri hizmet sırasında VUK'nda yer alan iştirak, teşvik ve yardım hükümlerine uyan fiilleri sebebiyle sorumludurlar. Kanun ve yönetmeliklerde belirtilen ceza hükümleri ayrıca uygulanır.

Tasdik kapsamına giren mali tablolar ve beyannameler ile diğer belgelerin YMM tarafından denetlenmesi ve tasdiki ilgili işletmenin talebi üzerine yapılır. Bu talep üzerine YMM ile ilgili arasında bir tasdik sözleşmesi düzenlenir. Bir tasdik sözleşmesi genel olarak mükellef ile YMM arasında yapılan ve bir işi esasına uygun olarak yapmayı ve bu iş karşılığında belli bir ücret elde edilmesini sağlayan sözleşmedir.

 

YMM ile mükellef arasında yapılan sözleşme her iki tarafa borç yükleyen ve Borçlar Hukukunun konusuna da giren bir sözleşmedir. Bu sözleşme sonucu, bir tarafın edimlerini yerine getirmemesi veya tarafların yerine getirilen edimlerle ilgili olarak tarafların zarara uğraması  dolayısıyla uyuşmazlıkların ortaya çıkması doğaldır. Şayet bir  tasdik sözleşmesi gereğince YMM üzerine düşen görevi tam olarak yapmamışsa,  yapması gereken hususlara uymamışsa ve bu nedenle mükellef bir zarara uğramışsa, meydana gelen zarar için YMM’ye başvurulabilir.

YMM'nin de bu kapsamda mükellefe baş vurma hakkının bulunduğu kanaatindeyim.

 

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 49. maddesi , "Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür." hükmünü amirdir.

 

Borçlar Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca, gerek kasten, gerek Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren şahıs bu zararı gidermekle yükümlüdür.

 

 Öte yandan müteselsil sorumluluğun yerine getirilmesinde Borçlar Kanunu'nun "Tam Teselsül" hükümleri uygulanır.

 

Tasdik amacıyla yapılacak inceleme ve denetlemelerde doğacak zararların hukuki sorumluluğu YMM'ye aittir.    

C- TASDİKTEN KAYNAKLANAN CEZAİ SORUMLULUK

 

YMM'ler, her ne kadar Devlet memuru statüsünde değillerse de   faaliyetleri kamu hizmeti niteliğinde olduğundan, 3568 sayılı Kanunun  "Görevle İlgili Suçlar" başlıklı  47. maddesi ve  Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin in" 31. maddesi uyarınca  YMM'lerin ;

- görevleri sırasında veya

-görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı

 fiillerin niteliğine göre Türk Ceza Kanununun Devlet Memurlarına ait hükümleri uyarınca cezalandırılırlar.

Öte yandan 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'nun "Ceza hükmü" başlıklı  49. Maddesinde YMM'lerin suç teşkil eden fiilleri ile uygulanacak cezalar hükme bağlanmıştır.

 

Buna göre;

  

  1. Meslek Unvanlarının Haksız kullanılması
    3568 sayılı Kanunun 3. Maddesinin 1. fıkrası "Kanunen kullanmaya yetkisi olmayanlar tarafından  YMM unvanlarının veya bu unvan veya kavramlara karışacak veya onlara benzer her türlü unvan, ibare veya remizlerin kullanılması yasaktır." hükmünü amirdir.
  2. maddenin birinci fıkrasına aykırı davrananlar hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve adlî para cezasına hükmolunur.
  3. Mesleği Yapmaları Yasaklananları Çalıştıramayacakları

 

3568 sayılı Kanunun 13. maddesi uyarınca Meslek mensupları, kişisel veya ortak bürolarında mesleği yapmaları yasaklananları çalıştıramayacakları gibi, bunlarla her ne şekilde olursa olsun meslekleri ile ilgili işbirliği yapamazlar.

 

  1. Odaların Kayıt Zorunluluğu

3568 sayılı Kanunu 15/4. Maddesi uyarınca Odalara üye olmayan meslek mensupları meslekî faaliyette bulunamazlar.

 

4.Oda ve Birlik Organlarının Denetimi

3568 sayılı Kanunu  41/2. Maddesi uyarınca Odalar, her yıl sonu itibarıyla mevcut üyelerine ilişkin olarak Maliye Bakanlığınca talep edilecek bilgileri, Ocak ayı sonuna kadar bildirmekle yükümlüdür.

  1. Meslek Sırları
    3568 sayılı Kanunu 43/1. Maddesi uyarınca Meslek mensupları ve bunların yanlarında çalışanlar, işleri dolayısıyla öğrendikleri bilgi ve sırları ifşa edemezler, çeşitli kanunlarla muhbirlere tanınan hak ve menfaatlerden faydalanamazlar.

Ayni maddenin 2. fıkrası gereğince, Ancak, suç teşkil eden hallerin yetkili mercilere duyurulması mecburidir.

 

6.Yasaklar
3568 sayılı Kanunun;

 45/1. Maddesi uyarınca , YMM'ler  bu unvan ve tasdik yetkisiyle; 2 nci maddede yazılı işlerin yürütülmesi amacıyla gerçek ve tüzelkişilere tâbi ve onların işyerlerine bağlı olarak hizmet akdi ile çalışamazlar, ticarî faaliyette bulunamazlar, meslekle ve meslek onuru ile bağdaşmayan işlerle uğraşamazlar.

Ayni maddenin 45/5. maddesi Meslek mensupları, iş elde etmek için reklâm sayılabilecek faaliyetlerde bulunamazlar. Tabela veya basılı kağıtlarında ruhsatname ile belirlenen mesleki unvanları dışında başka sıfat kullanamazlar.

 49/2. maddesi, "13, 15/4, 41/2, 43/1, 43/2 ve 45. maddenin birinci ve beşinci fıkrası hükümlerine aykırı davranışta bulunanlar hakkında, fiil daha ağır bir cezayı gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde, yüz güne kadar adlî para cezasına hükmolunur." hükmünü ihtiva etmektedir.

Öte yandan 49/3. maddesi  12. maddenin dördüncü fıkrasında yer alan "YMM'ler  yaptıkları tasdikin doğruluğundan sorumludurlar. Yaptıkları tasdikin doğru olmaması halinde, tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak üzere, ziyaa uğratılan vergilerden ve kesilecek cezalardan mükellefle birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar. YMM'ler yaptıkları tasdikin kapsamını düzenleyecekleri raporda açıkça belirtirler hükme aykırı davranışta bulunan kişi hakkında, fiil daha ağır cezayı gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde, altı aydan bir yıla kadar hapis ve adlî para cezasına hükmolunur.

D- DİSİPLİN CEZALARI

 

Mesleğin vakar ve onuruna aykırı fiil ve hareketlerde bulunanlarla, görevlerini yapmayan veya kusurlu olarak yapan yahut da görevinin gerektirdiği güveni sarsıcı hareketlerde bulunan meslek mensupları hakkında, muhasebe ve müşavirlik hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesi maksadı ile durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 3568 sayılı Kanunun 48. Maddesinde  aşağıda belirtilen disiplin  cezaları verilir.

 

Disiplin cezaları şunlardır:

  1. a) Uyarma; meslek mensubuna mesleğinin icrasında daha dikkatli davranması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.
  2. b) Kınama; meslek mensubuna görevinde ve davranışında kusurlu sayıldığının yazı ile bildirilmesidir.
  3. c) Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma; mesleki sıfatı saklı kalmak şartıyla altı aydan az, bir yıldan çok olmamak üzere mesleki faaliyetten alıkoymadır.
  4. d) Yeminli sıfatını kaldırma; YMM'nin yeminli sıfatının kaldırılmasıdır.
  5. e) Meslekten çıkarma; meslek mensubunun ruhsatnamesinin geri alınarak bir daha bu mesleği icra etmesine izin verilmemesidir.

Mesleki kurallara, mesleğin vakar ve onuruna aykırı fiil ve harekette bulunanlarla, görevin gerektirdiği güveni sarsıcı harekette bulunan meslek mensupları hakkında, ilk defasında uyarma, tekrarında ise kınama cezası uygulanır.

Görevini bağımsızlık, tarafsızlık ve dürüstlükle yapmayan veya kusurlu olarak yapan ve yahut ta bu Kanunda yer alan mesleğin genel prensiplerine aykırı harekette bulunan meslek mensupları için geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezası uygulanır.

Tasdik yetkisini gerçeğe aykırı olarak kullandığı Maliye Bakanlığınca ilk defa tespit edilen ve rapora bağlanan  YMM'ler hakkında geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma, bu husus tekerrür edip bunun mahkeme kararıyla kesinleşmesi halinde de yeminli sıfatını kaldırma cezası verilir.

Mükellefle birlikte kasden vergi ziyaına sebebiyet verdikleri mahkeme kararı ile kesinleşen meslek mensuplarına, meslekten çıkarma cezası verilir.

Üç yıllık bir dönem içinde iki veya daha fazla disiplin cezasını gerektiren davranışta bulunan meslek mensubuna, her yeni suçu için bir öncekinden daha ağır ceza uygulanabilir.

 Beş yıllık dönem içinde iki defa mesleki faaliyetten alıkoyma cezası ile cezalandırılmasından sonra bu cezayı gerektiren fiili yeniden işleyen meslek mensupları hakkında meslekten çıkarma cezası uygulanır.

 Disiplin kurulları bir derece ağır veya bir derece hafif disiplin cezasının uygulanmasına karar verebilirler.

 Takibat ve hüküm tesisi disiplin soruşturması yapılmasına ve disiplin cezası uygulanmasına engel değildir.

 Meslek mensubu hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Yetkili disiplin kurulunun 10 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde savunma yapmayanlar, savunma hakkından vazgeçmiş sayılırlar.

 Disiplin cezaları kesinleşme tarihinden itibaren uygulanır.

Nuri DEĞER

Yeminli Mali Müşavir

Not: Bu yazı izinsiz kullanılamaz.